آخرین وضعیت سرطان پستان در ایران/ برنامه‌های جدید وزارت بهداشت برای مقابله با این بیماری زنانه
این روزها موفقیت در درمان سرطان پستان بسیار زیاد است، اما گاهی یک فرد حتی 15 سال با این بیماری زندگی می‌کند تا مداوا شود؛ پس توجه به نکاتی برای پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان پستان از موارد بسیار مهمی است که باید به آن پرداخته شود و در این راستا وزارت بهداشت اجرای پایلوت برنامه تشخیص زودهنگام سرطان پستان را در دستور کار دارد.
براساس آمار سازمان ثبت احوال کشور سالانه حدود 350 هزار نفر در ایران فوت می‌شوند که به گفته نایب‌رییس انجمن سرطان ایران، از این بین 30 هزار نفر به علت سرطان جان خود را از دست می‌دهند. کشنده‌ترین سرطان در ایران سرطان معده است که بیشترین آمار آن نیز در مردان دیده می‌شود. بعد از آن سرطان پستان در زنان شیوع زیادی دارد.
وضعیت ابتلا به سرطان پستان در ایران نسبت به کشورهای دیگر
سن ابتلا به سرطان پستان در ایران 10 تا 12 سال کمتر از کشورهای توسعه‌یافته است. دکتر علی مطلق، رییس اداره مبارزه با سرطان وزارت بهداشت گفت، از ابتلای سالانه حدود 10 هزار نفر به سرطان پستان در کشور خبر داد و افزود: 98 تا 99 درصد سرطان پستان در زنان اتفاق می‌افتد. متوسط سن ابتلا در ایران 50 سال است. نیمی از افراد مبتلا به سرطان پستان زیر 50 سال و نیمی از آن‌ها بالای 50 سال دارند. این عدد کمتر از کشورهای در حال توسعه است، اما به این معنا نیست که سن ابتلای ما پایین‌تر است؛ ازآن‌جایی‌که هرم سنی جمعیت ما نسبت به کشورهای دیگر کمی جوان‌تر است، نسبت مبتلایان در سن پایین، بیشتر از مبتلایان در سن بالاست.
70 درصد مبتلایان به سرطان پستان بعد از پنج سال طول عمر دارند
به گفته مطلق بروز سرطان پستان در ایران در مقایسه با کشورهایی مانند ترکیه و حتی کشورهای پیشرفته و غربی کمتر است، اما مانند سایر کشورها در ایران هم بروز انواع سرطان در حال افزایش است و پیش‌بینی می‌شود در دو دهه آینده در ایران حدود 70 تا 80 درصد افزایش داشته باشیم. در حال حاضر طول عمر بیماران قابل قبول است، اما نسبت به کشورهای توسعه‌یافته فاصله داریم که با تمهیدات و درمان‌های پیشرفته‌تر، می‌توان این فاصله را کاهش داد. 70 درصد بیماران بعد از پنج سال طول عمر دارند که امیدواریم با تمهیدات و اقدامات لازم بتوانیم این درصد را افزایش دهیم. طول عمر مبتلایان به سرطان در ترکیه، در حدود ایران است. وضعیت انگلستان کمی بهتر از ماست، اما در کشوری مثل آمریکا حدود 89 درصد بیماران بقای 5 ساله دارند.
مطلق پیش از این اظهار کرده بود که میزان سرطان بر مبنای شاخص‌های مختلفی ارزیابی می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها ASR است و مطابق این شاخص، در ایران به ازای هر 100 هزار نفر میزان ابتلا به بیماری سرطان در زنان 128 مورد و در مردان 134 مورد بوده و این رقم کمتر از میزان متوسط جهانی ( در مورد کردان 205 و در مورد زنان 165 مورد) است. در سال 2012 میلادی تعداد موارد جدید سرطان در جهان 14 میلیون نفر بود که این رقم در 18 سال آینده به 2 برابر افزایش می‌یابد. بنابراین در ایران نیز متناسب با جهان این رقم رو به افزایش خواهد بود.
در این زمینه دکتر محمداسماعیل اکبری، رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز معتقد است که سالانه 10 هزار مورد سرطان پستان داریم که حدود 25 درصد از آن منجر به مرگ می‌شود. 75 درصد از مبتلایان به آن نیز حداقل شانس 5 سال زندگی را دارند. سرعت ابتلا به سرطان در کشور بالا است که این سرعت در 15 سال آینده نگران‌کننده است.
علل بروز سرطان پستان
به نظر مي‌رسد اين بيماري فقط يك علت مشخص نداشته باشد. محققان دريافته‌اند كه عوامل متعدد و مختلفي همراه با همديگر، خطر سرطان پستان را افزايش مي دهند. اين‌كه عوامل خطر مختلف چگونه برهم اثر مي‌گذارند و باعث بروز سرطان پستان مي‌شوند، هنوز كاملاً مشخص نشده است. برخي از زنان به علت زمينه ژنتيكي، عادات زندگي و مواجهه با عوامل مختلف در طي زندگي، بيشتر در معرض خطر اين بيماري هستند.
مطلق گفت: برخی از عوامل بروز سرطان پستان، فیزیولوژیک هستند؛ مثلا افزایش سن و سن قاعدگی که هرچه زودتر شروع شود یا هرچه دیرتر به پایان برسد، باعث احتمال افزایش بروز سرطان پستان می‌شود. البته ابتلا به سرطان پستان در سنین پایین‌تر ربطی به بلوغ زودرس ندارد و لزوماً به این معنا نیست که کسانی که سن قاعدگی پایین‌تری دارند، زودتر هم به سرطان پستان مبتلا می‌شوند؛ این دو با یکدیگر ارتباطی ندارد. برخی از مسائل فیزیولوژیک است و لازم نیست تغییر داده شود؛ مگر این‌که بروز بیمارگونه داشته باشد. مواردی مانند شیردهی نیز تأثیر دارد. ابتلای کسانی که میزان حاملگی و شیردهی بیشتری دارند، به سرطان پستان کاهش می‌یابد؛ زیرا از میزان هورمون‌های جنسی‌شان کاسته می‌شود. علاوه بر آن مهم‌ترین و واضح‌ترین عامل ابتلا به سرطان، شیوه زندگی مانند چاقی، کم‌تحرکی و مصرف غذاهای نامناسب است.
راه‌هاي پيشگيري و غربالگري
تظاهرات سرطان پستان به صورت توده، درد و با شيوع كمتر بزرگي پستان، ترشح از نوك پستان، تغييرات نوك پستان، عدم تقارن پستان‌ها، تغييرات پوستي پستان و وجود توده زيربغل است. اين علائم، امروزه به كمك معاينه شخصي پستان توسط زنان زودتر كشف مي‌شود. توصيه شده است كه معاينه شخصي پستان از 20 سالگي به صورت ماهانه توسط فرد انجام شود. علاوه بر آن، از سن 20 سالگي تا 39 سالگي هر 3 سال اين معاينه توسط پزشك نيز انجام شود و از 40 سالگي به بعد به‌طور سالانه معاينه پستان‌ها توسط پزشك انجام شود.
از برداشتن کامل پستان اجتناب می‌کنیم
توجه به سرطان‌های مختلف از جمله سرطان پستان خواسته‌ای بوده که همواره مردم از وزارت بهداشت طلب می‌کردند. مطلق در مورد آخرین اقدامات این وزارتخانه تصریح کرد: در زمینه درمانی، پیشرفت‌هایی داشتیم. در گذشته برای بسیاری از بیماران، جراحی‌های تهاجمی انجام می‌شد، اما در حال حاضر میزان جراحی‌هایی که باعث حفظ اندام می‌شوند، افزایش پیدا کرده است. به مدد تکنیک‌های جراحی و رادیوتراپی این امکان فراهم شده است که از برداشته‌شدن کامل پستان اجتناب کنیم. متناسب با پیشرفتهای دنیا در زمینه شیمی‌درمانی ما هم پیشرفت کرده‌ایم، اما هنوز هم باید به سمت جراحی‌های کمتر تهاجمی و پیشرفته‌تر و روش‌‌ها و تکنیک‌های جدید رادیوتراپی برویم که مستلزم توسعه مراکز سرطان است. در زمینه تشخیص زودهنگام سرطان پستان نیز نیازمند برنامه‌هایی هستیم. طی دو دهه گذشته اندازه تومورها در هنگام تشخیص بیماری کوچک‌تر هستند که مرهون افزایش آگاهی عمومی جامعه است.
وزارت بهداشت در زمینه سرطان پستان چه کرده است؟
مطلق مهم‌ترین اقدام وزارت بهداشت را پیشگیری، برگزاری کمپین‌ها و پویش‌های ملی و منطقه‌ای برای افزایش آگاهی و اطلاع‌رسانی عمومی راجع به عوامل تأثیرگذار، عوامل خطر و علائم هشدار در بروز سرطان دانست تا مردم با دیدن علائم هشداردهنده، به پزشک مراجعه کنند.
یکی دیگر از اقدامات وزارت بهداشت، برنامه تشخیص زودهنگام سرطان پستان است که در برخی از شهرها به صورت آزمایشی آغاز شده و بعد از شناسایی نقاط قوت و ضعف آن، می‌تواند امکان توسعه به سایر شهرها را داشته باشد. این برنامه که طی دو سال گذشته طرح‌ریزی شده و به‌صورت پایلوت در حال اجراست، به شناسایی افراد مشکوک به سرطان پستان و معاینه آن‌ها می‌پردازد؛ به‌طوری‌که بتوان افراد مشکوک به علائم سرطان پستان را با معاینه، زودتر شناسایی کرد.
به گفته مطلق این برنامه در چهار شهر به‌صورت آزمایشی اجرا می‌شود که بعد از چند ماه قابل توسعه به سایر شهرهاست. برنامه به‌صورت فعالانه است. در شهرهای پایلوت مردم را فراخوان می‌کنیم و تحت بررسی‌های کامل‌تر قرار می‌دهیم و در صورت مشکوک‌بودن، به بیمارستان‌ها ارجاع می‌شوند. در صورت مناسب‌بودن شرایط می‌توانیم تا پایان امسال برنامه را توسعه دهیم، نه به این معنا که حتماً سراسری خواهد شد، اما شهرهای بیشتری را دربرمی‌گیرد. این برنامه باعث می‌شود، در زمان تشخیص بیماری با تومورهای کوچک‌تر و کمترپیشرفته روبه‌رو شویم. این اقدام باعث می‌شود که اولاً راجع به سرطان پستان اطلاع‌رسانی شود و ثانیاً زودتر شناسایی شود.
وزارت بهداشت تصمیم دارد هم‌گام با این برنامه که به مرور در سطح شبکه بهداشتی درمانی توسعه پیدا می‌کند، به لحاظ سخت‌افزاری نیز مراکز ارایه‌دهنده خدمت برای افراد مشکوک و پرخطر را در سطح بیمارستان‌های کشور توسعه دهد. بیش از 100 مرکز تشخیص زودهنگام غربالگری در سطح کشور در حال ساخت است که باعث می‌شود افرادی که در شبکه‌های بهداشتی درمانی توسط ماماها شناسایی می‌شوند و مشکوک به سرطان پستان هستند، در این مراکز از اقدامات کامل‌تری مانند ماموگرافی، سونوگرافی، نمونه‌برداری بهره‌مند شوند که باعث پیشگیری و شناسایی زودهنگام سرطان می‌شود.
مطلق معتقد است طی چند سال گذشته این افزایش آگاهی باعث شده است تومورها در اندازه کوچک‌تری کشف شوند و احتمال درگیری غدد لنفاوی کاهش پیدا کند و همه این‌ها باعث بهترشدن درمان‌پذیری و کاهش نیاز به اقدامات تهاجمی و گران‌تر شده که مهم‌ترین تأثیر اجرای این برنامه‌ها بوده است، اما برنامه تشخیص زودهنگام نیاز به زمان دارد و باید مدتی از آن بگذرد تا بتوانیم در مورد نتایجش صحبت کنیم. مهم‌ترین اقدام در زمینه کنترل سرطان، پیشگیری است و مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه هم تغییر شیوه زندگی است. مردم باید بدانند سرطان بیماری‌ای است که در درصد بسیاری از موارد بهبود می‌یابد و مساوی مرگ نیست، بلکه با اقدامات پیشرفته‌تر امکان بهبود بخش زیادی از بیماران فراهم می‌شود.
چند انتقاد مهم به عملکرد وزارت بهداشت
با وجود تلاش‌های وزارت بهداشت به‌منظور کنترل سرطان پستان، نقدهایی از سوی کارشناسان مطرح می‌شود. براساس گفته‌های دکتر احمد کاویانی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و فوق‌تخصص جراحی سرطان پستان، گزارشی که چند سال پیش ارایه شد، نشان می‌داد ۷۵ درصد ماموگرافی‌های کشور تنها در ۵ شهر بوده است و حتی برخی از استان‌ها ماموگرافی نداشتند؛ البته احتمالاً تاکنون این مسأله تا حدودی مرتفع شده، اما قطعاً هنوز به حد استاندارد نرسیده است. نکته منفی در کشور ما این است که متوسط مرحله بیماری در هنگام تشخیص، نسبت به کشورهای پیشرفته بسیار بالاست؛ یعنی زمانی که سرطان پستان تشخیص داده می‌شود، به مراحل پیشرفتهای در افراد رسیده است و این به معنی درمان سخت‌تر و هزینه‌های بیشتر و موفقیت کمتر درمان است. علت این موضوع در وهله اول، فقر فرهنگی و بعد کمبود امکانات تشخیصی است. مشکلات فرهنگی به عنوان اولین و مهم‌ترین عامل تشخیص دیررس سرطان پستان است. در کشور ما آگاهی‌بخشی به زنان و میزان حساسیت و اطلاعات آن‌ها نسبت به سلامت خودشان کم است. کمبود امکانات ماموگرافی، ام‌آر‌آی و سونوگرافی در کشور به عنوان علت دوم تشخیص دیرهنگام سرطان پستان است. محدودیت‌هایی نسبت به کشورهای توسعه‌یافته داریم که طبق آن، مسائل بهداشتی باید اولویت‌بندی شود که چقدر از بودجه سلامت کشور که بسیار کمتر از کشورهای پیشرفته است، به غربالگری اختصاص داده شود. حتی نحوه معاینه صحیح را درست نمی‌توان آموزش داد؛ باید اقداماتی انجام داد که حداقل بتوان انیمیشن‌های آموزشی در این زمینه تهیه کرد.
منبع: مهرخانه
